Spiritualizm.

Termin, Latınca "ruh" mənasına gələn "spiritus" sözcüyünün sifəti "spiritualis" sözcüyündən törədilmiş olub, iki ayrı mənada istifadə edilməkdədir.
Fəlsəfi Spiritualizm
Ruh, ya da "can"ın maddədən ayrı bir cövhər olaraq varlığını qəbul edən bütün təriqət, təlim, axın, yol və inanc sistemlərini əhatə edən ümumi addır. Materializmin əleyhdarıdır. Spiritualist görüşlərin hamısı da ruhun varlığını qəbul edərlər. Fəlsəfi Spiritualizm kosmologiya (kainat elm), ontologiya (varlıq elm) və etika ilə (əxlaq) əlaqəlidir.
Təcrübi Spiritualizm

Təcrübi spiritualizmi
Suptil təbiət hadisələrinin və insan ruhunun indiyə qədər toxunulmamış tərəflərini qurdalayan və dünya quruldu-qurulalı insanlara ilham, işıqlandırma və şərh yollarıyla gəlmiş bir çox ilahi təbliğatı açıq bir şəkildə və bugünkü insan zəkasının və elmi anlayışının qavrayıb qəbul edə biləcəyi tərzdə obyektiv və subyektifv yollardan və təcrübə yolu ilə mənalandıran və qiymətləndirən müsbət bir elm, fəlsəfə və əxlaq yoludur.
Təcrübi spiritualizm araşdırmaları isə belə təyin olunmaqdadır. Təcrübi spiritualizm, ruhi fenomeni təcrübi olaraq və sorğulayaraq araşdıran, təsnif edən, ruhlarla ünsiyyətin var olduğu gerçəyini təcrübi olaraq göstərən ruhçuluq olub, ruhların bildirdiyi həqiqətlər işığında varlıq, kainat və Tanrı haqqında məlumatlandırıcı şərh edər. Təcrübi spiritualizm, digər bütün təbiət elmlərini əhatəsi içinə alar. Təcrübi spiritualizmdəki "təkrar bədənlənmə" anlayışı Hind mistisizmindəki tənasüh inanışı ilə bir deyil; çünki, təcrübi spiritualizm, ruhun təkamülündə insan bədənindən heyvan bədəninə köçmə kimi geriləmələrin ola biləcəyini qəbul etməz.

Təcrübi Spiritualizmin Araşdırma Sahələri və 6-cı hiss
Təcrübi Spiritüalizm, ya da Təcrübi Ruhçuluq əsas etibarilə bir araşdırma, incələmə və müşahidə etmə elmidir. Araşdırmalarında hadisədən, yəni nəticədən səbəbə doğru uzanması da bir metod olaraq təcrübiliyinin ən yaxşı göstəricilərindən biridir. Bir elm sahəsi olaraq təcrübi araşdırmalardan parapsixologiyaya uzanan tarixi müddəti boyunca təməlində var olan elmilik əsla göz ardı edilə bilməz.
Təcrübi Ruhçuluq fəlsəfi olaraq kosmologiya (kainat elm), ontologiya (varlıq elm) və etika ilə (əxlaq) əlaqəlidir. Elmi və təcrübi yönüylə də trans və medyumluğun hər növünü, parapsixologiya, hipnoz, təlqin və manyetizm kimi mövzuları ehtiva edər. Parapsixoloji işlər, 6-cı hisslə əlaqədardır. Bu araşdırmalara, telepatiya, durugörü, prekognisiya və psixokineziyanın xaricində, psixometriya, teleportasiya, radyestezi, dedubliman, ekmineziya, şəfaçılıq kimi daha çox psixik iş daxildir.


Təcrübi Ruhçuluqda parapsixologiyanın və fövqəladə hadisələrin şərh və araşdırması əhəmiyyətlidir. Çünki bunlar insanın, əslində böyük qüdrətlərə sahib bir ruh varlığı olduğunu, ölümdən sonra şüurluluğun davam etdiyini anlamağa faydadır. Müxtəlif zamanlarda, dünyanın müxtəlif ölkələrində, müxtəlif araşdırmaçılar tərəfindən ruhi fenomenlərlə əlaqədar olaraq edilən təcrübi işlər daim bir-birini təsdiqləmiş və dəstəkləmişdir. Bir çox ölkənin universitetlərində qurulan kürsülərdə, müxtəlif dərnək, institut və vəqflərdə edilən ruhi araşdırmalar və təcrübələr də elmi bir anlayışla davam etdirilməkdədir. Bir çox ciddi elm adamı, ruhçuluğun təcrübi yanını şiddətlə rədd edərkən, ruhi fenomenləri müşahidə etdikdən sonra təkrar edən təcrübə və müşahidə nəticələri qarşısında, qızğın bir müdafiəçi olmuşlar. Təcrübələrə söykənən ruhçuluq universal bir xüsusiyyətə malikdir. Universallığı əhatə etdiyi məlumat və prinsiplərin ilkin birliyindən meydana gələr. Bu geniş yelpikdə hər bir görüş özünə bir yer tapa bilər, hər suala cavab tapıla bilər. Bütün dünya üzərində, təcrübi araşdırmalarla ruhiliyin iç içə keçərək araşdırıldığı bu metodologiya, özündə iki ana təməl ünsürü saxlayır. Bunlardan birincisi, "yaşamaqda olan varlığın məqsədi nədir" sualına cavab axtarmaq; ikincisi isə, "bədən sonrası, ya da ölüm sonrası həyatın şərtlərini" araşdırmaq və bunların nələrdən ibarət olduğunu təyin etməyə çalışmaqdır. Təcrübi ruhçuluq bir inanc sistemi deyil, bir məlumat sistemidir. İnanc subyektivdir; adamdan adama, cəmiyyətdən cəmiyyətə, dövrdən dövrə dəyişər.


Hər məktəbin özünə aid bir tarixçəsi vardır. Hər nə qədər Ruhçuluğun başlanğıcı insanlıq tarixi qədər köhnə isə də, təşkilatlanması 1850-lərə təsadüf edir. Tarix boyunca yaşayanlarla ruhi dünyalar arasında bir ünsiyyət ola biləcəyi həmişə bilinmişdir. Mifologiyalarda, əfsanələrdə və dini inanclarda bu mövzuya aid saysız nümunə də vardır, amma New York əyalətinin Hydesville qəsəbəsində yaşayan Fox Ailəsi, yaşayanlarla ruhi dünya arasında xüsusi metodlarla ikili bir ünsiyyət ediləcəyini isbat edən ilk ailədir. Fox qardaşların başından keçən xeyli maraqlı hadisələr mövzuyla maraqlanan bir çox elm adamı və ekspert tərəfindən ölüm kənarında başqa bir həyatın olduğuna dair bir dəlil olaraq qəbul edildi. Beləcə Fox ailəsi bu gün dünya üzərində milyonlarla, hətta milyardlarla adamın mənimsədiyi Ruhçuluğun ilk təməllərini atmış oldular.