Zaman SürüşmÉ™si-Bir saray gÉ™zintisinin baÅŸlanğıcı

Günümüzdən 107 il əvvəl, 1901-ci ilin Avqust ayında isti bir günorta sonrasında iki orta yaşlı İngilis müəllimi tətillərini keçirmək üçün gəldikləri Parisdə Versaılles´a getməyə hazırlanırdılar. Miss Ana Moberley və Miss Eleanor Jourdain tarixə maraqlı idilər, şəhərə gəldikləri andan bəri Fransanın simvolu olan Saraya getməyə can atırdılar. Nə Moberley, nə də Jourdain daha sonra Sarayı gəzib Aynalar Salonuna keçərlərkən bir azdan yaşayacaqları hadisə üzündən tarixə keçəcəklərini ağıllarından belə keçirmirdilər. Salonun açıq pəncərələrindən çiçəkli bağçalar içindəki Petit Trianon Sarayı uzaqtan görünürdü. Bu kiçik saray, XV Louis tərəfindən yazlıq olaraq tikdirilmiş və sonra da XVI Louis tərəfindən də Kraliçası Marie Antoinetteyə verilmişdi. İki müəllim Kiçik Trianonu görməyə qərar verdilər və çiçəklərlə dolu yamyaşıl yola düşdülər, yanlarında bir rəhbər və ya indiki kimi yolları göstərən işarələr o zamanlarda hələ yox idi. Yolu bilmirdilər və pəncərədən uzaqda görünən saraya doğru təxmini olaraq gedirdilər. Ağacların kölgələri arasında irəliləyərkən yapayalnızdılar. Bir dəfə yol dəyişdirdilər, Miss Jourdain bir ara ağacların içində dayanan ağ geyimli bir qadın gördü, yolu soruşmağı düşünərkən yoldaşının vecinə almadan yeridiyini görüncə səsini çıxarmadı. Jourdain sonralar, yoldaşının belə bir qadını görmədiyini öyrənəcəkdi. Yeriyərkən arada bir İngiltərədən və dostlarından danışırdılar. Sağa döndülər, bəzi kiçik tikililəri keçdilər, birdən bunlardan birinin qapısı açılaraq iki adam çölə çıxdı. Geyimləri bir qəribə idi, iki qadın da adamların bağban olduqlarını təxmin etdilər və yollarına davam etdilər, adamlar onlarla heç maraqlanmadan aralarında danışaraq önlərindən keçib getdilər. Bax elə tam o anda Moberley qəribə bir şey olduğunun fərqinə vardı; Adamların səsləri eşidilmirdi.

Üç ölçüdən, iki ölçüyə eniş...
Daha da qəribəsi, adamların uzun at quyruğu saçları, yaşıl geyimləri və üç künclü şapkaları vardı. İki müəllim gedən adamların ardından baxaraq, bunların turistlər üçün xüsusi geydirilmiş fiquran olduqları nəticəsinə vardılar. İndi tam qarşılarında kiçik bir daxma vardı və önündəki taxta oturacağın üzərində bir adam otururdu. Üzü qaranlıq və çirkin idi, başında geniş sombrero tipi bir şapqa, üzərində xüsusi geyimlər vardı. Qarşısından keçdilər, adam heç baxmadı, mürgüləyər kimi idi. Tam o anda arxalarından gələn ayaq səslərinə dönüb baxdılar, yol boş idi amma xeyr, Miss Jourdain üçün boş idi, çünki Moberley orada dayanan bir adamı görürdü. Sonraları "Tam bir centilmen havası vardı, uzun boylu, iri və tünd gözlü, parlaq, dalğalı qara saçları vardı. Geniş, üç künclü qəşəng bir şapqa geymişdi. ..Və qəribə bir şəkildə gülümsəyirdi. ..Sonra evə doğru irəliləməyə başladı..." deyə izah edəcəkdi. Adam dönərək onlara doğru baxdı və sanki paltarları çox qəribəymiş kimi yuxardan aşağıya süzərək təkrar gülümsədi və yüngülcə əyilərək salamladı. Moberley və Jourdain irəlilədikdən sonra təkrar baxdıqlarında heç kim yox idi. Arxalarından gələn ayaq səslərini hər ikisi də artıq eşidirdi. Artıq çaxnaşmaya qapılmışdılar və dərhal oradan uzaqlaşmaq üçün səy göstərirdilər. Eyni yoldan geri dönməməyə qərar verdilər, yola davam edib, Kiçik Trianonu ziyarətə gələn başqalarına çatmağı düşünürdülər. �trafda qəribə bir atmosfer vardı, sanki dərinlik yox olmuş və iki ölçülü bir şəkilə baxar kimi idilər. Tam bir çaxnaşmaya düşmüşdülər və qaçmağa başlamışdılar, o qorxunc üzlü adamın arxalarından gələcəyindən qorxaraq, təngnəfəs qaçırdılar.

Qorxu sona yetir; NÉ™ olmuÅŸdu?
Deyirdilər ki, yol kiçik açıqlığa və kiçik bir dərəni aşan körpüyə çatdı. Düz qarşılarında kiçik bir kənçisayağı ev vardı və evin yanındakı yaşıl sahədəki kiçik çardaqda oturan bir qadın vardı, bir başqası da onun önündə yerə oturmuş, baxırdı. Oturan qadın bir gərgəfdə işi işləyirdi, yerdəki isə, sanki ibadət edirmiş kimi idi. İş işləyən qadın çox gənc deyildi, saçları başının üstündə ağ bir bantiklə toplanmışdı. Üzü diqqətə çarpan bir məna daşıyırdı və təsirli idi. Moberley və Jourdain bir az kənarda dayanıb baxdılar, yerdə oturan qadın hıçqırırdı və hər ikisi də açıqca eşitdilər. Miss Jourdain nə olduğunu və evə girib-girə bilməyəcəklərini soruşmaq istədi. Amma birdən-birə önlərində heç kimin olmadığının fərqinə vardılar, daha böyük bir qorxuyla evin arxasına doğru getdiklərində qarşıdan gənc bir adamın oradakı daha kiçik bir daxmadan çıxaraq onlara doğru gəldiyini gördülər, amma artıq dayanacaq halları yox idi. Tək adamın, sanki bir əyləncəyə gedər kimi şən və geyimli olduğu təəssüratına qapıldılar. Və birdən qarşılarındakı cığırın altında ana yolu gördüklərində, artıq qaçmaqdan boğulmaq üzrə idilər. Yola çatdıqlarında ətrafın sanki daha da işıqlandığını və yolda saraya gəlib gedən özlərinə bənzər insanların olduqlarını gördülər. Qəribəliklər bitmişdi amma hər ikisidə tükənmişdilər, heç danışmadan özlərini otellərinə atdılar.

Kabus təkrarlanır...
O gündən başlayaraq bir həftə boyunca Jourdain və Moberley həmişə hadisəni müzakirə etdilər və Miss Moberley oturub bütün olanları yazdı. Jourdain də yoldaşının israrıyla eyni şeyi etdi və sonra oturub müqayisə etdilər, eyni hadisəni kiçik müşahidə fərqləriylə yaşamışdılar. Moberley, birdən yoldaşına "Kiçik Trianon´un qarabasmalı və ya təkinsiz olduğuna inanırsanmı?" dedi, Jourdain da eyni düşüncədə idi. Və sonra İngiltərəyə geri döndülər, üç ay sonra yenidən görüşdüklərində, ki ayrı şəhərlərdə işləyirdilər, təkrar hadisəni müqayisə edib müzakirə etdilər. Bir xəyali kollektiv olaraq yaşadıqlarını şərh halına gətirməyə çalışırdılar. Və nəticədə, araşdırma etməyə qərar verdilər. İlk olaraq İngiltərədə yaşayan Parisli bir yoldaşları Jourdain´in ağlına gəldi, çünki adam Versaillesliydi. Dostları, hələ sözünün başında, bir dəfə özü də daxil olmaq üzrə Versailles bağçalarında Kraliça Marie Antoinettenin bənövşəyi bir paltar və başında ağ bir bantiklə bir çox dəfə görülmüş olduğunu izah etdi. Yaxşıca həyəcanlanan iki qadın hadisəni izah etdikdən sonra təkrar Versaillesə dönüb araşdırmaya qərar verdilər. Elə buradan sonra "Hadisə partlayışla yayıldı" demək mümkündür; Jourdain Yanvar ayında təkrar, amma bu dəfə tək olaraq Parisə getdi və bütün cəsarətini yığaraq Versaillesə girdi və eyni yoldan irəliləməyə başladı. "Bu qədəri də olmaz" deyəcəksiniz, amma Kapitan Scott da 9 dəfə qütbə gedib, sonunda elə orada öldüyünə nə deyəcəksiniz?

Top oynayan qadınlar...
Bəli, Jourdain eyni yerdə idi, strukturlar və göndərər eyni idi amma fərqli idilər. Yəni eyni yerdə eyni quruluş vardı amma formas(n)ı dəyişik idi, məsələn pəncərələri, jalyuziləri başqa idi. Ya da körpü çox daha dəyişik idi, daşları və rəngiylə. Tam körpünü aşıb, adının Hameau olduğunu öyrəndiyi evə gəldiyində yenə o qəribə duyğuya qapıldı və birdən qarşısında yenə o qadının amma bu dəfə yanında bir neçə qadınla birlikdə topa bənzər bir şeylə oyun oynadığını gördü. Sonra görünüşlər itdi, Jourdain artıq qorxmurdu, marağı qorxusunu aşmışdı. Bir az kənarda bir avtomobilə uzun odunlar yükləyən tünikli və üç künclü şapkalı iki adam vardı, oraya doğru gedərkən təkrar dönüb Hameau´ ya baxdı amma önünə döndüyündə avtomobil və adamlar yokolmuştu. Ağaclar arasında bir cib saatına baxar kimi dayanan adam, ipək paltarlı bir başqa biri, uzaqtan gələn sıxlıq insan səsləri və çalın/oğurlanan bir musiqi Jourdain´in yaşadığı və gördüyü digər hadisələr idi. Amma Müəllim daha əvvəlki gəlişində yaşadığı qorxuducu duyğulara çox qapılmamışdı. Artıq çox çox maraqlanırdı, nələr olurdu? Və nə üçün bu qəribəliklər onların başından keçmiş idi?

Sirri həll edən çardaq tapılır...
Bu ziyarətdən sonra ikisi də dəfələrlə Versaillesə getdilər, amma bir daha heç bir hadisə yaşamadılar. Muzeylərə, ekspertlərə getdilər, sarayın planlarını araşdırdılar, 1790 ların geyimlərini araşdırdılar. Demək olar ki, hər şey uyğun gəlirdi amma kiçik fərqlər vardı. Məsələn; bağban sandıqları adamlar kim idi? Çünki o dövrlərdə yaşıl geyim geymək yalnız soyluların haqqı idi. Hadisə artıq eşidilmişdi, hər kəs iki qadınla maraqlanır və olanları müzakirə edirdi. Dərhal əleyhdar görüşlər çıxdı və xəyalçılıqla günahlandırıldılar. Bax elə bu günahlandırma hadisənin düyün nöqtəsi oldu. �n əhəmiyyətli detal o idi ki, gördükləri qadının Marie Antoinette olduğundan artıq qəti əmin idilər.